Το μόνο που ξέρουμε μέχρι στιγμής είναι πως η επίκληση «εθνικών λόγων» είναι το μαγικό κλειδί για τον εκάστοτε αρχηγό της ΕΥΠ. Μπορεί –a priori, όπως είπε ο νέος διοικητής Θεμιστοκλής Δεμίρης– να παρακολουθεί οποιονδήποτε χωρίς να το πει ούτε του εισαγγελέα (αυτός απλώς υπογράφει), αλλά ούτε καν του πολιτικού προϊστάμενου του πρωθυπουργού. Όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στη Βουλή, «κανείς πρωθυπουργός δεν έχει τη δυνατότητα και το δικαίωμα να γνωρίζει ποιους παρακολουθεί η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Εγώ δεν γνωρίζω ποιους παρακολουθεί η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών. Δεν το γνωρίζω. Πρέπει να αντιληφθείτε ότι ο πρωθυπουργός –το γνωρίζετε, φαντάζομαι, εκτός αν εσείς είχατε μια άλλη σχέση με την ΕΥΠ– είναι αποδέκτης πληροφοριών οι οποίες είναι διαβαθμισμένες, και πολύ συχνά προσγειώνονται –φαντάζομαι θα συνέβαινε και επί των ημερών σας– αναφορές της ΕΥΠ που λέει: από πηγή υψηλής αξιοπιστίας, η οποία πρέπει πάση θυσία να προστατευθεί» (26/8/2022).

Το θέμα εν προκειμένω είναι σοβαρό, διότι υπάρχει μια «νόμιμη» –όπως είπε ο πρωθυπουργός– παραβίαση δικαιώματος χωρίς να υπάρχει νόμος, ή έστω χωρίς να περιγράφει ο νόμος το αδίκημα για το οποίο ένας υπάλληλος «νομίμως» παραβιάζει την ιδιωτική σφαίρα των πολιτών. Ο πολίτης δεν ξέρει τι πρέπει να κάνει για να μην μπει στο στόχαστρο του εκάστοτε διοικητή της ΕΥΠ. Αλλά ακόμη κι αν «κοιτάζω το συμφέρον μου, διαβάζω εφημερίδα και στο στρατό υπηρέτησα για τη μαμά πατρίδα» πάλι δεν είμαι ασφαλής, αφού οι «εθνικοί λόγοι» είναι στην αποκλειστική κρίση της γραφειοκρατίας.

Τα παραπάνω δεν είναι θεωρητικά. Ας αναλογιστούμε ένα πρόσφατο παράδειγμα. Το πρώτο εξάμηνο του 2015, την περίοδο της θλιβερής «διαπραγμάτευσης με τα πουκάμισα έξω», στελέχη της τότε κυβερνητικής πλειοψηφίας κατήγγειλαν ότι διάφοροι πολιτικοί, επιχειρηματίες, δημοσιογράφοι «μιλούσαν με τον εχθρό», που τότε ήταν η τρόικα. Δεν ήταν αυτό ένας επαρκής «εθνικός λόγος» για να παρακολουθούνται οι εν λόγω «γερμανοτσολιάδες»; Το «εθνικό συμφέρον», όπως τουλάχιστον ορίστηκε τότε από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία και πολύ περισσότερο από τη λαϊκή πλειοψηφία στο δημοψήφισμα του Ιουλίου, υποδείκνυε ότι τουλάχιστον με τον Πολ Τόμσεν έπρεπε να κόψουμε και την καλημέρα. Συνεπώς ο τότε διοικητής της ΕΥΠ θα μπορούσε να είναι υπόλογος για πλημμελή άσκηση καθηκόντων, αν (εκτός από τα κινητά των τροϊκανών) δεν παρακολούθησε και τους πολιτικούς, επιχειρηματίες, δημοσιογράφους οι οποίοι «μιλούσαν στον εχθρό». Μην τον αδικήσουμε τον άνθρωπο. Δεν ξέρουμε αν έκανε «νόμιμες επισυνδέσεις» εκατοντάδων πολιτών, αλλά και δεν θα το μάθουμε ποτέ διότι οι «εθνικοί λόγοι» ούτε εκ των υστέρων γίνονται γνωστοί.

Το άλλο πρόβλημα με τους «αγνώστους εθνικούς λόγους» είναι ότι αλλάζουν πολύ γρήγορα. Στην περίπτωση του παραπάνω παραδείγματος άλλαξαν σε ένα βράδυ (5 Ιουλίου 2015), όταν ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε ότι το «εθνικό συμφέρον» δεν είναι πλέον να διώξουμε την τρόικα αλλά να συνεργαστούμε μαζί της. Αν ο τότε διοικητής της ΕΥΠ είχε χιούμορ θα έπρεπε να διατάξει την παρακολούθηση του τότε πρωθυπουργού, αφού μιλούσε 17 συνεχόμενες ώρες με τους «εχθρούς»,

Τουλάχιστον, ο Αλέξης Τσίπρας είναι πολιτικός και τότε ήταν εκλεγμένος πρωθυπουργός. Μπορούσε να ορίσει και να επαναπροσδιορίσει το «εθνικό συμφέρον», παρά τους πολλούς αστερίσκους που πρέπει να βάλουμε στην παραπάνω πρόταση. Το τρίτο παράδοξο στην κυβερνητική θεωρία περί «εθνικών λόγων» είναι πως ένας υψηλά ιστάμενος γραφειοκράτης ξέρει καλύτερα το «εθνικό συμφέρον» από εκείνους που το διαμορφώνουν. Κι εδώ μπαίνουμε στον πυρήνα της διαμάχης κάποιων συνταγματολόγων με την κυβέρνηση. Οι επιπλέον εγγυήσεις για τα πολιτικά πρόσωπα, στις οποίες αναφέρεται π.χ. ο Ευάγγελος Βενιζέλος, δεν έχει να κάνει με «προνόμια» των πολιτικών έναντι των πολιτών. Το «εθνικό συμφέρον» εκ του οποίου προκύπτουν οι «εθνικοί λόγοι» για μια παρακολούθηση δεν είναι γραμμένο σε λίθινες πλάκες, σαν αυτές του Μωυσή, ώστε να ξέρει ο εκάστοτε διοικητής της ΕΥΠ ποιοι είναι άξιοι παρακολούθησης ή όχι. Διαμορφώνεται από αυτούς τους οποίους έχει το δικαίωμα να παρακολουθεί χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανέναν – ούτε στον εισαγγελέα, ούτε στον πρωθυπουργό, ούτε στον παρακολουθούμενο, ο οποίος ώς το 2021 μπορούσε να μάθει εκ των υστέρων ότι παρακολουθούνταν. Συνεπώς: ένας εντεταλμένος υπάλληλος μπορεί να παρακολουθεί τους εντολείς του για τους «εθνικούς λόγους» τους οποίους οι τελευταίοι διαμορφώνουν! Παράλογο; Ναι, αλλά απολύτως ελληνικό.

Σε όλα αυτά η κυβέρνηση απάντησε με τον δεύτερο εισαγγελέα, «ένα δεύτερο φίλτρο, ένα δεύτερο μάτι, προκειμένου να εγκριθεί η νομιμότητα της κάθε νόμιμης επισύνδεσης», όπως είπε ο κ. Μητσοτάκης στη Βουλή (26/8/2022). Με αλλά λόγια, πρόσθεσε επιπλέον γραφειοκρατία, μια επιπλέον σφραγίδα. Διότι και δέκα εισαγγελείς να μπουν, αν δεν γνωρίζουν τον «εθνικό λόγο» της νόμιμης επισύνδεσης τίποτε δεν μπορούν να κρίνουν. Θα είναι χαλασμένα φίλτρα, τυφλά (δεύτερα, τρίτα κ.λπ.) μάτια...

Δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Books' Journal στις 30.8.2022